साधारण शतकापूर्वी रुडयार्ड किपिलग या लेखकाने त्याच्या ‘किम’ या कादंबरीमध्ये ‘जगाच्या आतील एक वेगळे जग’ व ‘जिथे स्वत: देव नांदतो’ असं म्हणत ज्या ठिकाणाची तारीफ केली होती ते ठिकाण म्हणजे स्पिती व्हॅली! आणि आश्चर्य म्हणजे १०० वर्षांनंतरही येथील काहीच बदललेलं नाही! उलट हे ठिकाण त्याच्या अफलातून सौंदर्यामुळे आता अधिकाधिक पर्यटकांना आकर्षून घेत आहे.

लाहुल-स्पिती हा हिमाचल प्रदेशचा उत्तर- ईशान्य असा पसरलेला भाग. या परिसरात हिमालयाची सुंदर आणि रौद्र रूपे एकाच वेळी अनुभवयास मिळतात. हिमाचल प्रदेश राज्यातील उत्तर पूर्वीय भागात कोल्ड डेझर्ट माऊंटन व्हॅली पसरलेली आहे तीच ही स्पिती व्हॅली. ‘लाहौल स्पिती’ म्हणजे हिमाचल प्रदेशमधील दुर्गम भागातील एक पर्यटनस्थळ. स्पितीचा अर्थ ‘मध्यवर्ती भूभाग’ असा होतो. भारत आणि तिबेट सीमेवर वसलेला हा भाग त्याच्या अप्रतिम निसर्गसौंदर्याने प्रत्येकाला भुरळ घालतो. ज्यांना भटकंतीची मुळातच आवड आहे अशा भटक्यांना/ बायकर्सना/ फोटोग्राफर्सना आणि अॅडव्हेंचरची मनापासून आवड असणाऱ्यांसाठी हा भाग म्हणजे पर्यटनाची मक्का-मदिनाच!

स्पितीमधील भटकंती म्हणजे कॅमेऱ्याच्या मेमरी कार्डातही न मावणारा आनंद ठरतो! येथील निसर्ग अगदी रांगडा म्हणावा असा. निसर्गाशी साधम्र्य साधत बांधलेल्या वेगवेगळ्या स्तुपांमधून, गोम्पांमधून साचेबद्ध, आखीव-रेखीव सौंदर्यखुणा आपल्याला ठायी ठायी दिसतात. स्पिती व्हॅलीमध्ये येण्यासाठी दोन मार्ग आहेत. पहिला मनाली-रोहतांग पास-कुंझुमपास माग्रे काझा तर दुसरं शिमला, रिकाँग पिओ, कल्पा नाकोमाग्रे टाबो, काझा. स्पितीचा पूर्व-ईशान्येकडील भाग हा तिबेटच्या आंतरराष्ट्रीय सीमेला जोडलेला आहे. त्यामुळे या भागावर तिबेटी संस्कृतीची छाप जास्त प्रमाणात दिसून येते. दक्षिणेकडील स्पितीचा भाग हा शिमलापासून अंदाजे ४०० किलोमीटरवर आहे. तर मनाली माग्रे स्पितीचं मुख्यालय ‘काझा’ हे ४५० किलोमीटरवर आहे. एनएच-२२ माग्रे स्पितीला जाणारा रस्ता म्हणजे जगातील सगळ्यात धोकादायक रस्त्यांपकी एक मानला जातो.